#62: Het Mirakel van Amsterdam

Hallo allemaal! Dit is Een Beetje Nederlands, de podcast voor mensen die Nederlands leren. Mijn naam is Robin en de aflevering van vandaag gaat over het Mirakel van Amsterdam. De tekst van deze aflevering kan je meelezen op de website, www.eenbeetjenederlands.nl. Ook als je vragen of opmerkingen hebt over deze aflevering, kan je ze naar mij sturen op de website. In de shownotes staat een link naar de website. 

Word Vriend van de Podcast via Petje Af! Voor een paar euro per maand krijg je toegang tot extra afleveringen, hulpmiddelen bij iedere aflevering en nog veel meer. Check de website voor meer informatie!

Nu, door met de podcast.

In een huisje in de Kalverstraat in Amsterdam vond een wonderbaarlijke gebeurtenis plaats. Het jaar is 1345 en een doodzieke man balanceert op het randje van leven en dood. Hij weet dat hij niet meer lang te leven heeft en vraagt of een pastoor langs kan komen bij zijn sterfbed. Dan gebeurt er een onverklaarbaar wonder, een wonder dat tot op de dag van vandaag herdacht wordt door de katholieke gemeenschap in Amsterdam. In de aflevering van vandaag: het verhaal van het Mirakel van Amsterdam. 

Een mirakel is hetzelfde als een wonder, een indrukwekkende en onverklaarbare gebeurtenis die toegewezen wordt aan bovennatuurlijke krachten. Voor het Mirakel van Amsterdam gaan we naar de Middeleeuwen, bijna 700 jaar geleden. We zijn in een klein vissersdorpje aan de Amstel. Ja, echt waar, Amsterdam was niet altijd een metropool met leuke koffiebarretjes en gezellige restaurantjes. Lang geleden was het nog een klein dorpje met maar 1000 inwoners, waarvan de meeste vissers waren. Het Mirakel van Amsterdam had een rol in de flinke groei van Amsterdam in de periode daarna, maar daar kom ik zo op. Eerst: hoe zag Amsterdam er uit in die tijd en daarna: wat is er nou precies gebeurd bij het Mirakel?

Amsterdam was een katholiek dorp in 1345, zoals heel Nederland en een groot deel van Europa in de middeleeuwen. Ongeveer 100 jaar eerder, rond 1250, was er in de rivier de Amstel een dam gebouwd. De locatie van die dam lag, niet heel verrassend, op de plek waar nu de Dam ligt, het centrale plein van Amsterdam. Het was een klein dorpje met houten huisjes, waar handel gedreven werd en waar vissers woonden. Amsterdam had een troef, een voordeel: de inwoners hoefden geen tol te betalen in de omgeving. Schepen die hun goederen door het gebied Holland wilden verplaatsen, moesten daar geld voor betalen, tol noem je dat. Maar Amsterdamse handelaren hoefden dat niet, dat is natuurlijk erg voordelig. Rond 1300 werd de eerste kerk gebouwd, de Oude Kerk, die nu nog steeds bestaat. Amsterdam begon steeds meer een stadje te worden. De eerste grachten werden gegraven en er kwamen steeds meer mensen wonen. In 1300 woonden er ongeveer 1000 mensen in Amsterdam, een eeuw later al 3000.

In een van de huisjes in de Kalverstraat woont een man, Ysbrant Dommer, een visser, die doodziek is. Het is een koude winternacht van 15 op 16 maart 1345 en de zieke man ligt in bed. Bang om dood te gaan vraagt hij naar een geestelijke, om hem zijn laatste sacrament en Heilige communie te geven. De pastoor van de Oude Kerk komt in alle spoed naar hem toe.

De zieke Ysbrant biecht zijn zonden op en krijgt een hostie. Een hostie is een dun plakje brood dat in het Christelijke geloof staat voor het lichaam van Christus.

Toen de priester nog maar net weg was, begon Ysbrand  ongelofelijk te hoesten en kuchen. Zijn vrouw probeert hem te helpen maar hij stikt bijna, en braakt daarna de hostie nog intact weer uit. De uitgekotste hostie wordt in het haardvuur gegooid. Wanneer de volgende dag de verzorgster zich wil warmen aan het vuur, ziet ze tot haar schrik de hostie zweven tussen de vlammen, onverbrand. Ze steekt haar hand uit en kan zonder zich te branden de hostie uit het vuur pakken. De pastoor wordt gewaarschuwd en komt kijken wat er aan de hand is. Hij legt de hostie in een afgesloten doosje en neemt het mee naar de Oude Kerk. De volgende ochtend blijkt de hostie op wonderbaarlijke wijze weer terug te zijn in het huis van de zieke man in de Kalverstraat. De pastoor is stomverbaasd en neemt de hostie nogmaals mee naar de Oude Kerk. Maar de volgende dag ligt de hostie weer in de Kalverstraat. 

De priester overlegde over de situatie met de andere geestelijken. Het moest wel een wonder zijn! De derde dag wordt de hostie met veel eer en waardigheid in een processie, oftewel een optocht van gelovigen, opgehaald en nogmaals naar de Oude Kerk gebracht. De hostie blijft er, nu het wonder geopenbaard is, wel liggen.

De visser Ysbrand, die dacht dat zijn laatste avond aangebroken was, overleefde wonderbaarlijk. Het verhaal van de hostie en de visser die overleefde verspreidde zich snel in de omgeving. Veel mensen kwamen bij zijn huis kijken en het werd al snel een soort heilige plek. Het kleine huis van de visser werd veranderd in een kapel, die de naam Heilige Stede kreeg. Een stede is een oude naam voor een plek, heilige plek dus. De heilige hostie werd op het altaar van de kapel gelegd, om aanbeden te worden. Ook de open haard van het vissershuis waar de hostie in was gegooid werd bewaard in het nieuwe heiligdom.

Je zou kunnen zeggen dat het nieuws van het Amsterdamse wonder ‘viral’ ging. In de zeer religieuze middeleeuwen was het groot nieuws als er een wonder gebeurde en daar kwamen veel mensen op af. Er wordt speciaal een nieuwe weg aangelegd om de toeristen naar de Heilige Stede te leiden, de Heilige Weg. Deze weg heet tegenwoordig de Overtoom en is nog steeds een belangrijke weg in Amsterdam. Amsterdam verandert van een klein vissersdorp in een religieuze attractie. Daarvoor worden ook voorzieningen aangelegd: de pelgrims moeten ergens kunnen eten en slapen natuurlijk. Amsterdam maakt, mede dankzij het toerisme, een enorme groei door. Lange tijd werd het Mirakel jaarlijks herdacht met een processie.

Het absolute hoogtepunt van het religieuze toerisme is in 1484, toen keizer Maximiliaan van Oostenrijk een bezoek bracht aan de Heilige Stede om de Heilige Hostie te aanschouwen. Maximiliaan was ziek en ging naar de Heilige Stede om genezing te vragen, wat schijnbaar ook gebeurde. 

In 1578 is het afgelopen met de verering van de Heilige Hostie in Amsterdam. In dat jaar verandert Amsterdam van een katholieke naar protestantse stad, de zogenaamde Alteratie. Op 26 mei 1578 werd het katholieke stadsbestuur de stad uitgezet en de macht overgenomen door protestanten. Ook werden alle kerken in Amsterdam protestants. Het interieur van de Heilige Stede werd kort en klein geslagen, het zilverwerk dat in de loop der jaren verzameld was gestolen en omgesmolten en de Heilige Hostie verdween. De jaarlijkse processie werd verboden. De Heilige Stede kreeg een nieuwe bestemming… als paardenstal. Ja, dat heb je goed gehoord, er werden paarden gehouden op deze heilige plek. Later werd het alsnog een protestantse kerk.

Aan het eind van de 19de eeuw werd er door twee katholieke Amsterdammers een document gevonden waarin de oorspronkelijke route van de processie beschreven werd. Katholieke processies waren nog steeds verboden door het Protestantse stadsbestuur. Daarom liepen ze de route in stilte, zonder te praten. Steeds meer mensen sloten zich aan en het werd een jaarlijkse traditie, die tot op de dag van vandaag georganiseerd wordt. Er doen ieder jaar duizenden mensen mee met de zogenaamde Stille Omgang door het centrum van Amsterdam.

Er is weinig dat verder aan het Mirakel van Amsterdam herinnert. De Heilige Stede is afgebroken in 1908. Op het Rokin in Amsterdam staat een oorspronkelijke zuil uit de kapel, de zogenaamde Mirakelkolom. Op de plek waar de Heilige Stede stond, is een nieuw gebouw geplaatst, waar nu de toeristenattractie Amsterdam Dungeon zit. Ik vind het een mooie ironie dat er nu weer een toeristische trekpleister staat, net zoals eeuwen geleden.

Daarmee kom ik aan het einde van deze aflevering van Een Beetje Nederlands. Krijg je maar geen genoeg van deze podcast? Of wil je de podcast steunen zodat we meer afleveringen kunnen maken? Word dan Vriend van de Podcast op Petje Af! Dan krijg je iedere maand een extra aflevering, en krijg je extra materiaal bij iedere aflevering. Via de shownotes en onze website eenbeetjenederlands.nl kan je meer informatie vinden.

Ik hoop dat je een beetje Nederlands geleerd hebt, en tot de volgende aflevering!