#72: Nederlandse Cariben

Hallo allemaal! Dit is Een Beetje Nederlands, de podcast voor mensen die Nederlands leren. Mijn naam is Robin en de aflevering van vandaag gaat over het Caribische deel van Nederland. De tekst van deze aflevering kan je meelezen op de website, www.eenbeetjenederlands.nl. Ook als je vragen of opmerkingen hebt over deze aflevering, kan je ze naar mij sturen op de website. In de shownotes staat een link naar de website.

Word Vriend van de Podcast via Petje Af! Voor een paar euro per maand krijg je toegang tot extra afleveringen, hulpmiddelen bij iedere aflevering en nog veel meer. Check de website voor meer informatie!

Nu, door met de podcast.

Wist je dat je in Nederland heerlijk kunt zonnen op een prachtig wit strand met palmbomen? Kan je het je voorstellen? Toch is het echt waar, deze plek bestaat echt. In de Cariben liggen namelijk 6 eilanden die onderdeel zijn van het Koninkrijk der Nederlanden. Je zal dus wel bijna naar de andere kant van de wereld moeten gaan om er te komen, de afstand tussen het Europese Nederland en het Caribische Nederland is bijna 8000 kilometer. Vandaag gaan we naar de Cariben en kijken we naar de geschiedenis en cultuur van deze plek en de band met het Europese Nederland.

Ik ga zo uitleggen hoe deze eilanden deel van Nederland zijn geworden, hoe de verschillende Caribische eilanden er uit zien en wat de band is met Nederland. Maar laten we eerst kijken welke eilanden het eigenlijk zijn.

De zes eilanden zijn erg verschillend van elkaar en hebben hun eigen kenmerken, zowel cultureel als geografisch. Aruba, Curaçao en Bonaire liggen in het zuiden van de Cariben, vlakbij Venezuela. St Eustatius, Sint Maarten en Saba liggen in het noordoosten van de Caribische Zee. Er ligt zo’n 800 kilometer tussen deze groepen eilanden.

Er wordt ook wel gesproken over de Benedenwindse eilanden en Bovenwindse eilanden om de twee eilandengroepen te onderscheiden. Aruba, Curaçao en Bonaire zijn Benedenwinds en Sint Eustatius, Sint Maarten en Saba zijn Bovenwinds.

Tot 2010 werden de eilanden samen de Nederlandse Antillen genoemd, maar die naam wordt nu niet meer gebruikt. Tegenwoordig heten ze het Caribisch deel van het Koninkrijk.

Ik zei eerder dat de eilanden onderdeel zijn van Nederland, maar beter is het om te zeggen dat ze onderdeel zijn van het Koninkrijk der Nederlanden. Onder het Koninkrijk der Nederlanden vallen vier landen. Nederland zelf, Aruba, Curaçao en St Maarten. Aruba, Curaçao en St Maarten zijn onafhankelijke landen binnen het Koninkrijk der Nederlanden. Deze landen hebben dus hun eigen bestuur en wetgeving, maar zijn niet volledig zelfstandig.

Aruba is sinds 1986 een onafhankelijk land binnen het Koninkrijk der Nederlanden, terwijl Curaçao en Sint Maarten pas in 2010 dezelfde status kregen. Aruba is ongeveer even groot als het waddeneiland Texel. In tegenstelling tot Texel heeft Aruba hagelwitte stranden en een azuurblauwe zee, waar veel toeristen op af komen. Het hele jaar is het zo’n 28 tot 32 graden. In de zee rond Aruba bevinden zich veel koraalriffen, plekken onder de zee waar koraal en tropische vissen te zien zijn. Daardoor is het een aantrekkelijke plek om te duiken. Het landschap van Aruba is droog en rotsachtig. Er zijn veel cactussen en een bijzondere boom, de dividivi-boom. Deze boom groeit met de wind mee, en omdat de wind op Aruba altijd van dezelfde kant komt, krijgt de boom een bijzondere vorm.

Op Aruba wordt betaald met de Arubaanse florin, maar op veel plekken kan er ook met Amerikaanse dollars betaald worden. Dat komt omdat er veel Amerikaanse toeristen naar dit eiland komen. Jaarlijks komen er meer dan een miljoen toeristen naar het eiland, vaak met cruiseschepen.

Curaçao is het grootste van de drie Benedenwindse eilanden. Curaçao bestaat uit twee eilanden: Curaçao en Klein Curaçao, dat ongeveer 10 kilometer van het hoofdeiland ligt. De hoofdstad Willemstad heeft een historisch centrum met vrolijk gekleurde panden, waarvan de stijl beïnvloed is door de architectuur van Amsterdam. Sommige gebouwen komen nog uit de 17de eeuw.

Op Curaçao wonen ongeveer 150.000 inwoners. De bevolking is zeer divers, er zijn meer dan 107 verschillende nationaliteiten op het eiland. Op Curaçao wordt betaald met de Antilliaanse gulden. De gulden was tot 2002 ook de munteenheid van Nederland.

Curaçao leeft vooral van de handel en toerisme. Jaarlijks komen er anderhalf miljoen toeristen naar het eiland, waaronder veel Nederlanders. Meer Nederlanders gaan naar Curaçao dan naar Aruba.

Het derde land binnen het Koninkrijk is Sint Maarten. Het land Sint Maarten ligt op het zuidelijke deel van het eiland Sint Maarten. Het Noordelijke deel van het eiland is Frans, Saint-Martin. Het is het kleinste van de drie landen, met maar 34.000 inwoners. Sint Maarten is bekend vanwege de witte stranden en het vliegveld. Het vliegveld van Sint Maarten ligt vlakbij een strand en heeft een bijzonder korte landingsbaan. Om te kunnen landen moeten de enorme vliegtuigen extreem laag over het strand vliegen. Wanneer een vliegtuig gaat opstijgen en de motoren aanzet, worden de strandgasten letterlijk de zee in geblazen.

In tegenstelling tot Aruba en Curaçao wordt er op Sint Maarten amper Nederlands gesproken. Engels is de belangrijkste taal op dit eiland. 

Met Aruba, Curaçao en Sint Maarten hebben we drie van de zes eilanden gehad. De andere drie eilanden zijn Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Dit zijn geen zelfstandige landen, maar zogenaamde bijzondere gemeenten binnen het Koninkrijk. Deze gemeenten worden, net zoals alle andere Nederlandse gemeenten, bestuurd vanuit Nederland. Inwoners van deze eilanden stemmen dus ook in de Nederlandse verkiezingen. Hun stem telt mee voor de verkiezingen voor bijvoorbeeld de Eerste en Tweede Kamer. Dat is logisch, aangezien de Eerste en Tweede Kamer wetten maken die ook op de eilanden gelden. De inwoners van de eilanden hebben ook dezelfde rechten als andere inwoners van de Europese Unie. 

Bonaire is het grootste van de drie eilanden, het is ook groter dan Aruba en Sint Maarten. Maar het heeft minder inwoners dan Aruba en Curaçao en dus meer ruimte voor natuur. Bonaire staat vooral bekend als bestemming voor duikliefhebbers. Rond het eiland liggen volgens sommigen de mooiste duiklocaties in de wereld. Daar kan je ook zeeschildpadden zien zwemmen, die hun eieren leggen op de stranden van het eiland. Ook heeft Bonaire een van de grootste flamingo-populaties ter wereld.

Sint Eustatius en Saba zijn allebei veel kleiner dan de andere eilanden. Op Sint Eustatius wonen maar 3000 mensen en op Saba maar 2000. Beide eilanden zijn vulkanisch, wat betekent dat het grondgebied gevormd is door een vulkaan. Beide eilanden zijn rustiger dan de andere Caribische eilanden en staan bekend om hun natuur.

Op Saba ligt Mount Scenery, een inactieve vulkaan met een hoogte van 870 meter. Hiermee is het het hoogste punt in het Koninkrijk der Nederlanden.

Nu je wat meer weet over de eilanden zelf, moet ik wat zeggen over de olifant in de kamer, het ongemakkelijke onderwerp van hoe Nederland eigenlijk aan deze eilanden is gekomen. Als je iets weet over de Nederlandse geschiedenis, weet je dat Nederland lange tijd kolonies had, verspreid over de wereld. In bijna alle werelddelen heeft Nederland in het verleden kolonies gehad.

Aan het begin van de 17de eeuw zijn er twee ondernemingen opgericht om de handel in de zogenaamde ‘Nieuwe Wereld’ te organiseren. De VOC, de Verenigde Oost-Indische Compagnie, richtte zich op Azië. De WIC, de West-Indische Compagnie, richtte zich op West-Afrika en Amerika. Het doel van de WIC was niet alleen om handel te drijven, maar ook om Spanje en Portugal dwars te zitten. Nederland, of beter gezegd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, was nog in oorlog met Spanje toen de WIC werd opgericht. Dat was de Tachtigjarige Oorlog, waar ik eerder een aflevering over gemaakt heb.

Spanje had als eerste Europese land het Caribische zeegebied in kaart gebracht en gekoloniseerd, in bezit genomen. Voor de aankomst van de Spanjaarden waren de eilanden al bewoond. De Benedenwindse eilanden waren bewoond door de Caquetío-stam, de Bovenwindse eilanden door de Kalinago-stam. Deze stam is ook bekend als de Cariben, waar het hele Caribische gebied naar vernoemd is.

In 1633 veroverde de WIC verschillende eilanden in het Caribisch gebied. Samen met Suriname vormden de eilanden een gebied dat West-Indië of ‘De West’ werd genoemd.

De eilanden werden op verschillende manieren gebruikt. Er werden plantages aangelegd waar onder andere

suiker, pinda’s, mais, kokosnoten, koffie en fruit verbouwd werden. Het zware werk op de plantage werd gedaan door tot slaaf gemaakte Afrikanen.

Curaçao en Sint Eustatius waren belangrijke plekken voor de handel in tot slaaf gemaakte Afrikanen. Vanuit deze plekken werden tot slaaf gemaakten naar andere delen van het gebied verscheept, zoals Suriname of andere eilanden. Daar moesten ze vaak werken op plantages.

Ten slotte wil ik het nog hebben over taal. Per eiland verschilt het welke taal het meest gesproken wordt. Op Aruba, Curaçao en Bonaire, de Benedenwindse eilanden, is niet Nederlands de meest gesproken taal, maar Papiaments. Op de andere drie Bovenwindse eilanden is Engels de meest gesproken taal.

Papiaments is voor 70 tot 80% van de bewoners van de Benedenwindse eilanden de moedertaal. Papiaments wordt alleen op deze eilanden en in Nederland gesproken. Naar schatting zijn er zo’n 250.000 sprekers van deze taal.

Papiaments is een creoolse taal die vooral op het Portugees gebaseerd is, hoewel het Nederlands ook invloed heeft gehad op de woordenschat. Er is veel onderzoek gedaan waar en wanneer Papiaments ontstaan is en hoe het zich ontwikkeld heeft. Waarschijnlijk heeft de taal West-Afrikaanse wortels en is het door de slavenhandel naar de eilanden gebracht. Daar heeft het zich in de loop der eeuwen verder ontwikkeld tot de taal die het nu is.

Papiaments is een officiële taal op de Benedenwindse eilanden. In de overheid van de eilanden wordt in de praktijk Nederlands vooral als schrijftaal gebruikt, en Papiaments als spreektaal. 

Hoe gaan de Caribische landen en bijzondere gemeenten om met het Europese Nederland? Tussen het Caribische deel van Nederland en het Europese deel van Nederland is het niet altijd koek en ei: ze hebben een ingewikkelde relatie met elkaar. Vanuit de Caribische eilanden is er de wens naar meer gelijkwaardigheid, dus een betere balans in wie er macht heeft. De Caribische eilanden hebben bijvoorbeeld weinig invloed op de wetten die gemaakt worden in Nederland, terwijl die soms wel invloed op hen hebben. 

Vanuit Nederland is er veel aandacht voor het bestrijden van corruptie op de eilanden. Vanuit de Nederlandse politiek wil men een harde aanpak van corrupte bestuurders.

Ondanks de spanningen blijven Nederland en de Caribische eilanden verbonden door hun gedeelde geschiedenis en cultuur. Hoe deze relatie precies vormgegeven moet worden, blijft voorlopig onderwerp van discussie.

Daarmee kom ik aan het einde van deze aflevering van Een Beetje Nederlands.

Ik wil je nog een keer helpen herinneren dat je vriend van de podcast kan worden! Voor 5 euro per maand steun je deze podcast, en krijg je er zelf ook nog iets voor terug. Namelijk: extra afleveringen om naar te luisteren. Bijvoorbeeld over de wolf in Nederland. Wil je daar meer over weten? Ga snel naar Petjeaf.com/eenbeetjenederlands en wordt ook Vriend van de Podcast.

Ik hoop dat je een beetje Nederlands geleerd hebt, en tot de volgende aflevering!